เมื่อคุณได้ยินคำว่า “Heavy Metals” สิ่งแรกที่อาจจะนึกถึงคือวงดนตรีร็อกที่มีกีตาร์เสียงดัง ดนตรีหนักแน่น และการแสดงที่เต็มไปด้วยพลัง แต่ในทางวิทยาศาสตร์ “Heavy Metals” ไม่ได้เกี่ยวข้องกับดนตรีเลย! พวกมันคือสารโลหะหนักที่แฝงตัวอยู่รอบตัวเรา และบางครั้งอาจเป็นภัยต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมได้
Heavy Metals หรือ โลหะหนัก หมายถึง โลหะที่มีความหนาแน่นสูง (มากกว่า 5 กรัมต่อลูกบาศก์เซนติเมตร) มีคุณสมบัติทางเคมีที่หลากหลาย ซึ่งบางชนิดจำเป็นต่อร่างกายในปริมาณที่เหมาะสม แต่ถ้าสะสมเกินไปหรือได้รับในระดับที่เป็นพิษ อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพได้
โลหะหนักมาจากไหน?
โลหะหนักสามารถพบได้ในแหล่งธรรมชาติและกิจกรรมของมนุษย์ เช่น:
- ธรรมชาติ: ดิน หิน และน้ำใต้ดินที่มีโลหะหนักสะสมอยู่
- อุตสาหกรรม: การเผาไหม้ถ่านหิน, การผลิตสี, การฟอกหนัง, และการชุบโลหะ
- ผลิตภัณฑ์ในชีวิตประจำวัน: เครื่องสำอาง, สีทาเล็บ, ของเล่นเด็ก, และสิ่งทอ
ผลกระทบของ Heavy Metals ต่อสุขภาพ
โลหะหนักบางชนิดมีผลกระทบต่อร่างกายและสิ่งแวดล้อม ดังนี้:
- ตะกั่ว (Lead): เป็นพิษต่อระบบประสาท โดยเฉพาะในเด็ก, อาจก่อให้เกิดปัญหาการเรียนรู้และพฤติกรรม
- ปรอท (Mercury): ทำลายระบบประสาทและสมอง พบได้ในอาหารทะเลที่ปนเปื้อน เช่น ปลาขนาดใหญ่
- แคดเมียม (Cadmium): เป็นพิษต่อตับและไต สามารถสะสมในกระดูก ทำให้เกิดปัญหากระดูกพรุน
- โครเมียม (Chromium VI): เป็นสารก่อมะเร็ง อาจทำให้เกิดการระคายเคืองต่อผิวหนัง
Heavy Metals (โลหะหนัก) ในอุตสาหกรรมสิ่งทอ มีการใช้งานในบางกระบวนการผลิต และในบางกรณีอาจพบเป็นสารตกค้างในผลิตภัณฑ์สิ่งทอ เนื่องจากสารประกอบโลหะหนักมักถูกใช้ในกระบวนการย้อมสี การฟอก การพิมพ์ลาย และการตกแต่งผ้า โดยโลหะหนักที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมสิ่งทอมีทั้งที่ตั้งใจใช้และปนเปื้อนมาในกระบวนการผลิต
โลหะหนักที่พบบ่อยในอุตสาหกรรมสิ่งทอ
- ตะกั่ว (Lead, Pb): ใช้ในสีย้อมหรือสารเคลือบบางชนิด ตกค้างจากสารช่วยย้อมสีในกระบวนการผลิต
- ปรอท (Mercury, Hg): อาจพบในสารช่วยฟอกสีหรือสารเคมีที่ใช้ในการตกแต่งผ้า
- แคดเมียม (Cadmium, Cd): ใช้ในสีย้อมบางประเภท เช่น สีเหลืองหรือสีแดง พบเป็นสารปนเปื้อนในน้ำเสียจากการผลิต
- โครเมียม (Chromium, Cr): ใช้ในกระบวนการย้อมผ้าขนสัตว์และผ้าหนัง เช่น การฟอกหนัง
- ทองแดง (Copper, Cu): ใช้ในสีย้อมชนิดพิเศษ เช่น สีย้อมที่ต้องการความคงทนต่อแสงและน้ำ พบในสีย้อม Reactive และ Vat dyes
- นิกเกิล (Nickel, Ni): อาจพบในส่วนประกอบของอุปกรณ์ตกแต่ง เช่น กระดุมหรือซิป
ผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม
- สุขภาพมนุษย์: การสัมผัสโลหะหนักผ่านเสื้อผ้าอาจก่อให้เกิดอาการระคายเคืองต่อผิวหนัง, อาการแพ้, หรือการสะสมในร่างกายหากมีการสัมผัสในระยะยาว โลหะหนักบางชนิด เช่น โครเมียม (VI) หรือปรอท เป็นสารก่อมะเร็งและอันตรายต่อระบบอวัยวะ
- ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม: น้ำเสียจากกระบวนการผลิตสิ่งทออาจมีโลหะหนักปนเปื้อน หากไม่มีการบำบัดที่เหมาะสมจะส่งผลเสียต่อแหล่งน้ำและสิ่งแวดล้อม การสะสมในดินและแหล่งน้ำอาจส่งผลต่อห่วงโซ่อาหาร
มาตรฐานการควบคุมโลหะหนักในอุตสาหกรรมสิ่งทอ
- มาตรฐาน Oeko-Tex Standard 100: จำกัดปริมาณโลหะหนักที่สามารถตกค้างในผลิตภัณฑ์สิ่งทอ เช่น ตะกั่ว แคดเมียม ปรอท และโครเมียม
- REACH Regulation (EU): กฎระเบียบของสหภาพยุโรปที่ควบคุมสารเคมีอันตรายในผลิตภัณฑ์ รวมถึงโลหะหนัก
- GB/T 17593.2-2007 มาตรฐานจีน (GB/T) ที่เกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์โลหะหนักในสิ่งทอ
GB/T 17593.2-2007
เป็นมาตรฐานจีน (GB/T) ที่เกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์โลหะหนักในสิ่งทอและผลิตภัณฑ์อื่น ๆ โดยชื่อเต็มของมาตรฐานนี้คือ: Textiles – Determination of heavy metals – Part 2: Extractable heavy metals (ภาษาจีน: 纺织品 有害重金属的测定 第2部分: 可萃取重金属)
มาตรฐาน GB/T 17593.2-2007
- ขอบเขต (Scope): มาตรฐานนี้ใช้สำหรับการตรวจสอบและกำหนดปริมาณ โลหะหนักที่สามารถสกัดได้ (Extractable Heavy Metals) ในผลิตภัณฑ์สิ่งทอ เช่น เสื้อผ้า ผ้าปูที่นอน และวัสดุที่เกี่ยวข้อง
- วัตถุประสงค์: ประเมินปริมาณโลหะหนักที่สามารถหลุดออกมาจากสิ่งทอเมื่อสัมผัสกับผิวหนังหรือน้ำ ใช้เพื่อให้มั่นใจว่าผลิตภัณฑ์สิ่งทอปลอดภัยต่อผู้บริโภค โดยเฉพาะเด็กและบุคคลที่มีผิวบอบบาง
- โลหะหนักที่ตรวจสอบในมาตรฐานนี้: ตัวอย่างโลหะหนักทั้งหมด 8 ชนิดที่มักจะได้รับการตรวจสอบ ได้แก่:
- Pb – ตะกั่ว (Lead)
- Cd – แคดเมียม (Cadmium)
- Cr – โครเมียม (Chromium)
- Ni – นิกเกิล (Nickel)
- Hg – ปรอท (Mercury)
- As – สารหนู (Arsenic)
- Co – โคบอลต์ (Cobalt)
- Sb – พลวง (Antimony)
- วิธีการทดสอบ: สกัดโลหะหนักออกจากตัวอย่างสิ่งทอด้วยวิธีทางเคมีใช้สารละลาย จากนั้นใช้เครื่องมือวิเคราะห์ เช่น Atomic Absorption Spectroscopy (AAS) หรือ Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry (ICP-MS) เพื่อวัดปริมาณโลหะหนัก
การนำไปใช้งาน
- ในอุตสาหกรรมสิ่งทอ: ใช้สำหรับตรวจสอบผลิตภัณฑ์สิ่งทอก่อนจำหน่าย เพื่อให้สอดคล้องกับข้อกำหนดด้านความปลอดภัย เช่น Oeko-Tex, REACH หรือข้อบังคับระดับชาติ
- สำหรับการส่งออกสินค้า: มาตรฐาน GB/T 17593.2-2007 มีความสำคัญสำหรับผลิตภัณฑ์ที่ส่งออกไปยังประเทศจีน เนื่องจากเป็นข้อกำหนดด้านความปลอดภัยสำหรับผู้บริโภค
GB/T 17593.2-2007 เป็นมาตรฐานที่กำหนดวิธีการทดสอบและวิเคราะห์โลหะหนักในสิ่งทอ โดยเฉพาะโลหะหนักที่สามารถสกัดออกมาได้ เพื่อควบคุมและลดผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม
“Heavy Metals” ที่ไม่ใช่วงร็อก อาจฟังดูไม่เร้าใจ แต่รู้ไว้จะช่วยให้คุณปลอดภัย!”
ในปัจจุบัน มีการควบคุมการใช้โลหะหนักในอุตสาหกรรมสิ่งทออย่างเข้มงวด เพื่อป้องกันผลกระทบต่อผู้บริโภคและสิ่งแวดล้อม การปฏิบัติตามมาตรฐานสากล เช่น Oeko-Tex และ REACH เป็นสิ่งสำคัญเพื่อให้มั่นใจว่าผลิตภัณฑ์ปลอดภัยและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
แม้โลหะหนักจะมีประโยชน์ในหลายอุตสาหกรรม แต่การได้รับในปริมาณที่เกินมาตรฐานอาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพได้ ดังนั้น การเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัยและใส่ใจสิ่งแวดล้อมจึงเป็นสิ่งสำคัญ