ความหมายและคุณสมบัติของสาร AZO
สาร AZO (Azo Compounds) เป็นกลุ่มสารเคมีที่มีลักษณะเด่นคือพันธะไนโตรเจนคู่ (N=N) ซึ่งช่วยให้สามารถสร้างสีสันที่สดใสและคงทนได้ สีย้อมประเภทนี้ถูกนำมาใช้กันอย่างแพร่หลายในอุตสาหกรรมสิ่งทอ เช่น การย้อมผ้าและเส้นด้าย รวมถึงในผลิตภัณฑ์อื่นๆ เช่น หมึกพิมพ์ สีทาบ้าน และสารเคลือบที่ต้องการความทนทานต่อสภาพแวดล้อม ข้อดีของสาร AZO คือสามารถผลิตสีได้หลากหลาย เช่น สีแดง สีเหลือง และสีน้ำเงิน และมีความคงทนต่อการซักล้าง แสงแดด และสารเคมี อย่างไรก็ตาม สาร AZO บางชนิดสามารถปล่อยสารเคมีอันตรายได้เมื่อเกิดการย่อยสลาย หรืออยู่ภายใต้สภาวะแวดล้อมที่เหมาะสม เช่น แสง UV หรืออุณหภูมิสูง
ความเสี่ยงต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม
เมื่อสาร AZO แตกตัว อาจปล่อย Primary Aromatic Amines (PAAs) ซึ่งเป็นสารประกอบที่มีวงแหวนเบนซีนและหมู่ฟังก์ชันอะมิโน (-NH₂) ซึ่งบางชนิด เช่น Benzidine, 4-Aminoazobenzene และ 2-Naphthylamine ได้รับการระบุว่าเป็นสารก่อมะเร็งจากองค์กรด้านสุขภาพระดับนานาชาติ หากมีการสัมผัสกับ PAAs เป็นเวลานาน ไม่ว่าจะผ่านการดูดซึมทางผิวหนังหรือทางเดินหายใจ อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ และปัญหาทางสุขภาพอื่นๆ นอกจากนี้ สารเหล่านี้ยังสามารถปนเปื้อนลงสู่สิ่งแวดล้อม เช่น แหล่งน้ำและดิน ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศและสิ่งมีชีวิตในระยะยาว เพื่อป้องกันอันตรายที่อาจเกิดขึ้น หลายประเทศจึงกำหนดมาตรฐานความปลอดภัย เช่น EN ISO 14362 และ REACH ในสหภาพยุโรป เพื่อควบคุมการใช้สาร AZO ที่มีแนวโน้มเป็นอันตราย
การใช้ AZO ในอุตสาหกรรมสิ่งทอ
- การย้อมสีผ้าและเส้นด้าย: สาร AZO เป็นหนึ่งในสารที่นิยมใช้ในการย้อมสีผ้าในอุตสาหกรรมสิ่งทอ เนื่องจากมีความสามารถในการให้สีที่สดใส คงทน และใช้งานง่าย การย้อมสีด้วย AZO ทำให้ผลิตภัณฑ์สิ่งทอมีสีที่ทนทานต่อแสงและการซัก
- สีย้อม AZO: สีย้อม AZO มีความทนทานสูงและสามารถให้สีที่มีความคมชัดและสดใส ทำให้ได้รับความนิยมในอุตสาหกรรมสิ่งทอ เช่น การผลิตเสื้อผ้า, ผ้าปูโต๊ะ, ผ้าม่าน, และสิ่งทออื่นๆ
- ประเภทของสีย้อม: สีย้อม AZO ถูกแบ่งออกเป็นหลายประเภท เช่น สีย้อม AZO ที่ให้สีแดง, สีเหลือง, สีเขียว และสีอื่นๆ แต่ละชนิดมีคุณสมบัติการย้อมที่แตกต่างกันไป
- การใช้ AZO ในการพิมพ์: สาร AZO ยังสามารถใช้ในการพิมพ์ลวดลายบนผ้า เช่น ในการพิมพ์ลายเสื้อหรือผลิตภัณฑ์อื่นๆ ที่ทำจากผ้า
ในอุตสาหกรรมสิ่งทอ การควบคุมสาร AZO ถือเป็นมาตรการสำคัญในการลดความเสี่ยงต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม หลายประเทศได้ออกข้อกำหนดทางกฎหมายเพื่อจำกัดหรือห้ามใช้สาร AZO ที่สามารถปล่อย Primary Aromatic Amines (PAAs) ซึ่งเป็นสารก่อมะเร็ง โดยเฉพาะในผลิตภัณฑ์ที่สัมผัสกับผิวหนังโดยตรง เช่น เสื้อผ้า เครื่องนอน และสิ่งทอสำหรับเด็ก สหภาพยุโรปกำหนดข้อบังคับผ่านระเบียบ REACH (Regulation on Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) ซึ่งห้ามใช้สีย้อม AZO ที่ปล่อย PAAs เกินค่าที่กำหนด นอกจากนี้ ประเทศอื่นๆ เช่น สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น และจีน ก็มีมาตรฐานควบคุมที่เข้มงวดเช่นกัน
มาตรฐาน EN ISO 14362 เป็นมาตรฐานสากลที่ใช้ตรวจสอบสิ่งทอว่าปราศจากสาร AZO ที่อาจเป็นอันตราย โดยกระบวนการทดสอบจะวิเคราะห์การแตกตัวของสารเคมีเหล่านี้ในสภาวะที่เลียนแบบการใช้งานจริง เพื่อลดความเสี่ยงต่อผู้บริโภค ผู้ผลิตสิ่งทอจำเป็นต้องปฏิบัติตามมาตรฐานเหล่านี้ และส่งผลิตภัณฑ์ไปตรวจสอบในห้องปฏิบัติการที่ได้รับการรับรอง นอกจากนี้ แนวทางด้านความยั่งยืน เช่น การใช้สีย้อมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และการพัฒนาเทคโนโลยีการย้อมสีแบบไม่ใช้สาร AZO ก็กำลังเป็นที่นิยมในอุตสาหกรรม เพื่อให้มั่นใจว่าผลิตภัณฑ์มีความปลอดภัยต่อทั้งมนุษย์และสิ่งแวดล้อม
EN ISO 14362.1-2017
“Textiles — Methods for the detection of certain aromatic amines derived from AZO colourants — Part 1: Detection of the use of certain AZO colourants accessible to the standard conditions of use”
คือ มาตรฐานที่ใช้ในการตรวจสอบและทดสอบสารเคมีในผลิตภัณฑ์สิ่งทอ โดยเฉพาะสารในกลุ่ม AZO ที่อาจกลายเป็นสารก่อมะเร็งได้ มาตรฐานนี้มุ่งเน้นในการตรวจหาสาร Primary aromatic amines (PAAs) ซึ่งอาจเกิดจากการแตกตัวของสาร AZO ในกระบวนการย้อมสีผ้าหรือเส้นด้าย
วัตถุประสงค์
- การตรวจหาสาร AZO: มาตรฐานนี้ใช้สำหรับการตรวจสอบว่าผลิตภัณฑ์สิ่งทอ (เช่น เสื้อผ้า, ผ้าม่าน, หรือผ้าอื่นๆ) ปราศจากการใช้สาร AZO ที่สามารถแตกตัวเป็นสารก่อมะเร็งได้ สารก่อมะเร็ง เช่น Aniline, Benzidine, และ 2-Naphthylamine ที่สามารถพบในผลิตภัณฑ์สิ่งทอ ซึ่งอาจทำให้เกิดโรคมะเร็งในผู้บริโภค
วิธีการทดสอบ
- การเตรียมตัวอย่าง: ในการทดสอบนี้จะใช้ตัวอย่างผลิตภัณฑ์สิ่งทอ เช่น ผ้า หรือเส้นด้าย เพื่อนำมาทดสอบ
- การสกัดสาร: สารเคมีจากตัวอย่างสิ่งทอจะถูกสกัดออกมาเพื่อตรวจหา presence ของสาร AZO หรือสารที่อาจกลายเป็นสารก่อมะเร็ง
- การวิเคราะห์: ใช้เทคนิคการวิเคราะห์ที่มีความแม่นยำสูง เช่น การใช้ High Performance Liquid Chromatography (HPLC) หรือ Mass Spectrometry (MS) เพื่อหาสาร Primary aromatic amines (PAAs) ที่อาจเกิดจากการแตกตัวของสาร AZO
มาตรฐาน EN ISO 14362-1:2017 กำหนดวิธีการตรวจสอบและขีดจำกัดของสาร AZO ในผลิตภัณฑ์สิ่งทอ โดยควบคุมไม่ให้มีการปล่อย Primary Aromatic Amines (PAAs) เพื่อป้องกันอันตรายต่อสุขภาพและความเสี่ยงในการเกิดโรคมะเร็ง การทดสอบตามมาตรฐานนี้ช่วยให้ผู้ผลิตสามารถรับรองว่าผลิตภัณฑ์ของตนปลอดภัยและเป็นไปตามข้อกำหนดของตลาดที่เข้มงวด เช่น สหภาพยุโรป (EU) ซึ่งช่วยสร้างความมั่นใจให้กับผู้บริโภคและสนับสนุนแนวทางการผลิตสิ่งทอที่ปลอดภัยและยั่งยืน
ผ้าของนิทัสที่ผ่านการทดสอบ ตามมาตรฐาน EN ISO 14362-1:2017 มีดังนี้
80058 CARL, 80059 ALLAN, 80060 DENTE
OEKO-TEX STANDARD 100 มาตรฐานสากลที่รับรองความปลอดภัยของสิ่งทอและผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้อง โดยกำหนดขีดจำกัดของสารเคมีอันตราย รวมถึง สาร AZO ที่อาจปล่อย Primary Aromatic Amines (PAAs) ซึ่งเป็นสารก่อมะเร็ง ผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการรับรองตามมาตรฐานนี้ต้องผ่านการทดสอบอย่างเข้มงวดเพื่อให้มั่นใจว่าไม่มีสารตกค้างที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพของผู้บริโภค โดยเฉพาะผลิตภัณฑ์ที่สัมผัสกับผิวหนังโดยตรง เช่น เสื้อผ้า ผ้าปูที่นอน และของใช้สำหรับเด็ก